મનરેગા યોજના 2023 | manrega yojna 2023 pdf

મનરેગા યોજના અંતગર્ત ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં રહેતા લોકો જે મજુરી કરીને પોતાનું જીવન ચલાવે છે. તેમને વર્ષ દરમિયાન 100 દિવસની રોજગારી આપવાની ગેરંટી આપવામાં આવે છે. એટલે કે મનરેગા યોજના દ્વારા મજુરી કરતા ગામડાના લોકોને વર્ષ દરમિયાન સરકાર દ્વારા 100 દિવસનું કામ આપવામાં આવે છે. મનરેગા હેઠળ અરજદારને જોબ કાર્ડ આપવામાં આવે છે. આ જોબ કાર્ડમાં એક વ્યક્તિએ કરેલા કામના દિવસોની સંખ્યા અને મળેલ વેતન વગેરેની વિગત નોંધવામાં આવશે. આ સાથે આ જોબ કાર્ડને એક માન્ય દસ્તાવેજ (Valid Document) પણ ગણવામાં આવે છે.

NREGA નું પૂરું નામ રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ છે આ યોજના વર્ષ 2005 માં ચાલું કરવામાં આવી છે. પ્રદર્શન પસાર થયા પછી, તેના રવાનગીની ઘડીએ, તેનું નામ બદલીને મનરેગા પૂરું નામ રાખવામાં આવ્યું જે મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી કાયદો છે.

મનરેગા જોબ કાર્ડ શું છે :

MGNREGA જોબ કાર્ડ (JC) એ મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ (MGNREGA) યોજના હેઠળ સ્થાનિક ગ્રામ પંચાયતમાં નોંધણી કરાવતા અરજદારને જારી કરાયેલ દસ્તાવેજ છે. NREGA (NRGEA) જોબ કાર્ડ પણ આ યોજના હેઠળ નોંધાયેલ વ્યક્તિ માટે ઓળખ પુરાવાની ભૂમિકા ભજવે છે.

આ કાર્ડમાં રજિસ્ટર્ડ વ્યક્તિ સાથે સંબંધિત તમામ વિગતો રાખવામાં આવી છે. આમાં વ્યક્તિનું નામ, NREGA નોંધણી નંબર, કુટુંબની વિગતો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ જોબ કાર્ડ આ યોજના હેઠળ વ્યક્તિની હકદારીના પુરાવાની ભૂમિકા પણ ભજવે છે. MGNREGA જોબ કાર્ડનો ઉપયોગ પોસ્ટ ઓફિસમાં બેંક ખાતું અથવા બચત ખાતું ખોલાવતી વખતે માન્ય KYC દસ્તાવેજ તરીકે પણ થઈ શકે છે.

આ યોજનાનો મુખ્ય હેતું અને લક્ષણો :

• ગ્રામીણ મજૂરોને દર વર્ષે ઓછામાં ઓછા 100 દિવસની ગેરંટીવાળી બિન-કુશળ હાથ રોજગાર પ્રદાન કરવી, જેથી ગ્રામીણ પરિવાર ટકી શકે.
• NREGA યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે આર્થિક રીતે નબળા વર્ગોને આજીવિકાનું સાધન મળી રહે.
• આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય ભારતમાં પંચાયતી રાજ વ્યવસ્થાને મજબૂત કરવાનો પણ છે.
• ગ્રામીણ વર્ગના વિકાસની સાથે તેમને જરૂરી આજીવિકા સુરક્ષા, સામાજિક સુરક્ષા અને રોજગાર પ્રદાન કરવા માટે સમગ્ર દેશમાં મનરેગા (MGNREGA) ની સ્થાપના કરવામાં આવી છે.
• વધુમાં, બાંયધરીકૃત મહેનતાણું રોજગાર આપીને સ્થાનિક અર્થતંત્રને સુધારી શકાય છે. સરકારનો હેતુ સામાજિક રીતે વંચિત લોકો અથવા અનુસૂચિત જનજાતિ (ST), અનુસૂચિત જાતિ (SC) અને મહિલાઓને સુધારવા અને સશક્તિકરણ કરવાનો પણ છે.

મહેનતાણું રોજગાર કાર્યક્રમ હેઠળ લેવામાં આવેલ નવા પગલાં :

NREGA એ ભારત સરકાર (GOI) દ્વારા શરૂ કરાયેલા સૌથી મોટા લાભકારી રોજગાર કાર્યક્રમોમાંનો એક છે. તે લોકો કેન્દ્રિત છે અને તેની પહોંચ અન્ય મોટાભાગની યોજનાઓ કરતાં ઘણી સારી છે.

આ યોજના ગ્રામીણ મજૂરોને મહેનતાણું રોજગારની ખાતરી આપે છે. તે કામ માટે મજૂરની માંગના આધારે કાર્ય કરે છે.
સમગ્ર મહેનતાણું વ્યવસ્થામાં કોઈ સમસ્યા હોય તો વળતર અને ભથ્થાં માટે સરકારે ઘણી વ્યવસ્થા કરી છે.

રાજ્ય સરકારોને રોજગાર આપવા માટે પ્રોત્સાહનો પણ આપવામાં આવે છે, જે અંતર્ગત સામગ્રીની કિંમતના 75% અને શ્રમ ખર્ચના 100% ભારત સરકાર દ્વારા આપવામાં આવે છે.

જો રાજ્ય સરકાર ગ્રામીણ મજૂરોને રોજગાર આપવામાં નિષ્ફળ જાય છે, તો તેઓએ બેરોજગારી ભથ્થાનો ખર્ચ ઉઠાવવો પડશે.

ગ્રામ પંચાયતોએ સમગ્ર દેશમાં આ મનરેગા યોજનાનો અમલ કરવાની હોવાથી તેમના માટે ખર્ચની દ્રષ્ટિએ 50% પ્રોજેક્ટ અમલમાં મૂકવો જરૂરી છે.

મનરેગામાં એક સામાજિક ઓડિટ પાસું પણ દેખાય છે જ્યાં પ્રોજેક્ટ અમલમાં મૂકનાર પક્ષો સતત તપાસ અને દેખરેખ હેઠળ રહેશે.

સેન્ટ્રલ એમ્પ્લોયમેન્ટ ગેરંટી કાઉન્સિલ (CEGC), સંસદના સત્રમાં, ભારત સરકારમાં અમલમાં મૂકાયેલા કોઈપણ પ્રોજેક્ટના પરિણામ અંગે વાર્ષિક અહેવાલ રજૂ કરે છે. તેવી જ રીતે, રાજ્ય રોજગાર ગેરંટી કાઉન્સિલ (SEGCs) એ પણ તેમની સંબંધિત રાજ્ય સરકારોને એક અહેવાલ સબમિટ કરવાનો રહેશે જે તમામ રાજ્ય વિધાનસભાઓમાં રજૂ કરવાનો રહેશે.

મનરેગા યોજનાના પાત્રતા માપદંડ :

• કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા સંચાલિત આ યોજના દેશના તમામ ગ્રામીણ વિસ્તારોના લોકોને લાગુ પડે છે.
• વ્યક્તિ ભારતનો નાગરિક હોવો જોઈએ.
• મનરેગા યોજના હેઠળ નોંધણી કરાવવા માટે ઓછામાં ઓછી 18 વર્ષની ઉંમર હોવી જરૂરી છે.
• વ્યક્તિએ અકુશળ મજૂરી કરવા માટે તૈયાર હોવું જોઈએ.
• જે વ્યક્તિ મનરેગા યોજના હેઠળ નોંધણી કરાવવા માંગે છે, તે સ્થાનિક પરિવારનો ભાગ હોવો આવશ્યક છે.

NREGA યોજના હેઠળ અરજી કરવાની રીત :

NREGA યોજના હેઠળ અરજી કરતી વખતે નીચેના મુદ્દાઓ ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ.

અરજદારોએ તેમની અરજી લેખિત નિવેદનના સ્વરૂપમાં અથવા ગ્રામ પંચાયતના વોર્ડ સભ્યને મૌખિક રીતે સબમિટ કરવી જોઈએ. પ્રોગ્રામ ઓફિસ અને કોઈપણ રાજ્ય સરકારના અધિકારી. રાજ્ય સરકારની અધિકૃતતાના આધારે ટેલિફોન, ઇન્ટરેક્ટિવ વૉઇસ રિસ્પોન્સ સિસ્ટમ, મોબાઇલ, વેબસાઇટ, કૉલ સેન્ટર અથવા કોઈપણ કિઓસ્ક સેટ-અપ દ્વારા અરજી કરી શકાય છે.

જો અરજી લેખિતમાં કરવામાં આવી હોય, તો ચોક્કસ વિગતો જેવી કે જોબ કાર્ડ નોંધણી નંબર, તારીખ કે જ્યાંથી કામ કરવું જરૂરી છે અને કામકાજના દિવસોની સંખ્યા જરૂરી છે. અરજદારો હસ્તલેખિત અરજી અથવા પ્રિન્ટેડ પ્રોફોર્મા સબમિટ કરી શકે છે જે ગ્રામ પંચાયતમાંથી મફતમાં મેળવી શકાય છે.

માંગનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે ગ્રામ પંચાયતો વોર્ડ સભ્યો, શાળાના શિક્ષકો, સ્વ-સહાય જૂથો, આંગણવાડી કાર્યકરો, ગ્રામ્ય સ્તરના મહેસૂલ કાર્યકર્તાઓ, મહાત્મા ગાંધી નરેગા (NREGA) મજૂર જૂથો અને સામાન્ય સેવા કેન્દ્રો (CSC) ને નિયમિત ધોરણે કામની અરજીઓ મેળવે છે. નિયુક્ત કરવામાં આવશે.

ગ્રામીણ મજૂરોએ રોજગારી માટે અરજી કરતી વખતે ગ્રામ પંચાયત કચેરીમાં હાજર રહેવાનું રહેશે. ગ્રામ રોજગાર સહાયક રોજગાર સંબંધિત તમામ વિગતો રેકોર્ડ કરશે.

કામ માટેની અરજીઓ અગાઉથી કરી શકાય છે, અને સરકારે એક વ્યક્તિ દ્વારા એકથી વધુ અરજી કરવાની જોગવાઈ પણ કરી છે. અરજદારે સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે એક જ સમયે એક કરતાં વધુ કાર્યકારી સમયગાળો યોજવો જોઈએ નહીં. રોજગાર મેળવવા પર, વ્યક્તિ વર્ષમાં એક કરતા વધુ સમય માટે અરજી કરી શકે છે.

ગ્રામીણ મજૂરો પાસે બહુવિધ અરજદારોને સમાવિષ્ટ સંયુક્ત અરજીઓ કરવાની પણ જોગવાઈ છે. આ NGO અને અન્ય અધિકૃત સંસ્થાઓ દ્વારા અથવા પોતાના દ્વારા કરી શકાય છે.

NREGA યોજના હેઠળ નોંધણી અને ચકાસણી પ્રક્રિયા :

ગ્રામ પંચાયત અરજદારને પત્ર અથવા સરકારી નોટિસ દ્વારા જાણ કરશે કે તેમને કામ ક્યારે આપવામાં આવશે. જો અરજદારે મોબાઈલ નંબર આપ્યો હોય, તો ગ્રામ પંચાયત દ્વારા તે નંબર પર એક સૂચના SMS મોકલવામાં આવશે.

પ્રોગ્રામ ઓફિસર રોજગાર પ્રક્રિયાની દેખરેખ રાખશે અને કરેલી અરજીઓ અંગે ગ્રામ પંચાયત પાસેથી માહિતી મેળવશે. ગ્રામ પંચાયત પ્રોગ્રામ ઓફિસરને જણાવશે કે કેટલા લોકોને રોજગાર મળ્યો છે અને જેમને નથી. જો કોઈ અરજદારને કોઈપણ ગ્રામ પંચાયતમાંથી કોઈ કામ ન મળ્યું હોય તો નજીકની ગ્રામ પંચાયત પાસેથી કામ મંગાવી શકાય છે. NREGASoft દ્વારા આ પ્રક્રિયાની સુવિધા આપવામાં આવશે.

મનરેગા યોજનાનું ફોર્મ PDF download :

અહીં નિચે ક્લિક કરી મનરેગા યોજનાનું Pdf download કરી શકો છો.

DOWNLOAD

મનરેગા જોબ કાર્ડ માટે કેવી રીતે અરજી કરવી :

દેશના ગ્રામીણ વિસ્તારો સાર્વજનિક ડોમેન સાથે સારી રીતે જોડાયેલા ન હોવાથી, મનરેગા જોબ કાર્ડ માટેની અરજી પ્રક્રિયા હાલમાં સંપૂર્ણપણે ઑફલાઇન છે. પરંતુ, લોકોને અધિકૃત MGNREGA વેબસાઇટ પરથી અરજી ફોર્મ જાતે ડાઉનલોડ કરવાની છૂટ છે.

બીજી તરફ, અરજદાર સીધા જ સ્થાનિક ગ્રામ પંચાયતમાં જઈને અરજીપત્રક એકત્રિત કરી શકે છે. અરજી સાદા કાગળમાં પણ સબમિટ કરી શકાય છે.

આ યોજનામાં લાભ મેળવવા ક્યા ક્યા ડોક્યુમેન્ટ જોઈએ :

1. રેશન કાર્ડ
2. પાન કાર્ડ
3. મતદાર ઓળખ કાર્ડ
4. આધાર કાર્ડ
5. અરજદારનો ફોટો
6. બેંક પાસબુક
7. મોબાઈલ નંબર
8. અરજદારના પરિવારની માહિતી
9. ગામનું નામ
10. ગ્રામ પંચાયતનું નામ
11. બ્લોકનું નામ
12. અરજદારની શ્રેણીને લગતી વિગતો (SC, ST, IAY, અથવા LR)

NREGA જોબ કાર્ડ, સામાન્ય રીતે, અરજી ફોર્મ સબમિટ કર્યાના દિવસથી 15 દિવસની અંદર ચાલું કરવામાં આવે છે.

મનરેગા યોજનાનો સંપુર્ણ વીડિયો :

અહીં નિચે ક્લિક કરી મનરેગા યોજના નો વિડીયો પણ નિહાળી શકો છો.

FAQ – સામાન્ય પૂછતાં પ્રશ્નો :

Q. સરકાર દ્વારા કેટલા દિવસ નો રોજગાર મળે છે?
A. સરકાર ગ્રામીણ મજૂરોને દર વર્ષે ઓછામાં ઓછા 100 દિવસની ગેરંટીવાળી બિન-કુશળ હાથ રોજગાર પ્રદાન કરે છે.

Q. મનરેગા યોજના નો લાભ શહેરી વિસ્તાર ના લોકો મેળવી શકે?
A. ના, યોજના નો લાભ શહેરી વિસ્તાર ના લોકો મેળવી શકે નહિ.

Q. મનરેગા યોજના નો લાભ મેળવવા ઓનલાઈન અરજી કરી શકાય?
A. આ યોજના નો લાભ અરજી ગ્રામ પંચાયત માંથી ઓફલાઈન કરવાની રહેશે.

Q. મનરેગા યોજના નો લાભ મેળવવા ઓછા માં ઓછી કેટલી ઉંમર જરૂરી છે?
A. મનરેગા યોજના નો લાભ મેળવવા ઓછા માં ઓછી ઉંમર 18 વર્ષ હોવી જરૂરી છે.